७।१५ रामायणम् Click on words to see what they mean. ततस्तान्विद्रुतान्दृष्ट्वा यक्षाञ्शतसहस्रशः ।स्वयमेव धनाध्यक्षो निर्जगाम रणं प्रति ॥ १ ॥ तत्र माणिचारो नाम यक्षः परमदुर्जयः ।वृतो यक्षसहस्रैः स चतुर्भिः समयोधयत् ॥ २ ॥ ते गदामुसलप्रासशक्तितोमरमुद्गरैः ।अभिघ्नन्तो रणे यक्षा राक्षसानभिदुद्रुवुः ॥ ३ ॥ ततः प्रहस्तेन तदा सहस्रं निहतं रणे ।महोदरेण गदया सहस्रमपरं हतम् ॥ ४ ॥ क्रुद्धेन च तदा राम मारीचेन दुरात्मना ।निमेषान्तरमात्रेण द्वे सहस्रे निपातिते ॥ ५ ॥ धूम्राक्षेण समागम्य माणिभद्रो महारणे ।मुसलेनोरसि क्रोधात्ताडितो न च कम्पितः ॥ ६ ॥ ततो गदां समाविध्य माणिभद्रेण राक्षसः ।धूम्राक्षस्ताडितो मूर्ध्नि विह्वलो निपपात ह ॥ ७ ॥ धूम्राक्षं ताडितं दृष्ट्वा पतितं शोणितोक्षितम् ।अभ्यधावत्सुसंक्रुद्धो माणिभद्रं दशाननः ॥ ८ ॥ तं क्रुद्धमभिधावन्तं युगान्ताग्निमिवोत्थितम् ।शक्तिभिस्ताडयामास तिसृभिर्यक्षपुंगवः ॥ ९ ॥ ततो राक्षसराजेन ताडितो गदया रणे ।तस्य तेन प्रहारेण मुकुटः पार्श्वमागतः ।तदा प्रभृति यक्षोऽसौ पार्श्वमौलिरिति स्मृतः ॥ १० ॥ तस्मिंस्तु विमुखे यक्षे माणिभद्रे महात्मनि ।संनादः सुमहान्राम तस्मिञ्शैले व्यवर्धत ॥ ११ ॥ ततो दूरात्प्रददृशे धनाध्यक्षो गदाधरः ।शुक्रप्रोष्टःपदाभ्यां च शङ्खपद्मसमावृतः ॥ १२ ॥ स दृष्ट्वा भ्रातरं संख्ये शापाद्विभ्रष्टगौरवम् ।उवाच वचनं धीमान्युक्तं पैतामहे कुले ॥ १३ ॥ मया त्वं वार्यमाणोऽपि नावगच्छसि दुर्मते ।पश्चादस्य फलं प्राप्य ज्ञास्यसे निरयं गतः ॥ १४ ॥ यो हि मोहाद्विषं पीत्वा नावगच्छति मानवः ।परिणामे स वि मूढो जानीते कर्मणः फलम् ॥ १५ ॥ दैवतानि हि नन्दन्ति धर्मयुक्तेन केनचित् ।येन त्वमीदृशं भावं नीतस्तच्च न बुध्यसे ॥ १६ ॥ यो हि मातॄः पितॄन्भ्रातॄनाचर्यांश्चावमन्यते ।स पश्यति फलं तस्य प्रेतराजवशं गतः ॥ १७ ॥ अध्रुवे हि शरीरे यो न करोति तपोऽर्जनम् ।स पश्चात्तप्यते मूढो मृतो दृष्ट्वात्मनो गतिम् ॥ १८ ॥ कस्यचिन्न हि दुर्बुधेश्छन्दतो जायते मतिः ।यादृशं कुरुते कर्म तादृशं फलमश्नुते ॥ १९ ॥ बुद्धिं रूपं बलं वित्तं पुत्रान्माहात्म्यमेव च ।प्रप्नुवन्ति नराः सर्वं स्वकृतैः पूर्वकर्मभिः ॥ २० ॥ एवं निरयगामी त्वं यस्य ते मतिरीदृशी ।न त्वां समभिभाषिष्ये दुर्वृत्तस्यैष निर्णयः ॥ २१ ॥ एवमुक्त्वा ततस्तेन तस्यामात्याः समाहताः ।मारीचप्रमुखाः सर्वे विमुखा विप्रदुद्रुवुः ॥ २२ ॥ ततस्तेन दशग्रीवो यक्षेन्द्रेण महात्मना ।गदयाभिहतो मूर्ध्नि न च स्थानाद्व्यकम्पत ॥ २३ ॥ ततस्तौ राम निघ्नन्तावन्योन्यं परमाहवे ।न विह्वलौ न च श्रान्तौ बभूवतुरमर्षणैः ॥ २४ ॥ आग्नेयमस्त्रं स ततो मुमोच धनदो रणे ।वारुणेन दशग्रीवस्तदस्त्रं प्रत्यवारयत् ॥ २५ ॥ ततो मायां प्रविष्टः स राक्षसीं राक्षसेश्वरः ।जघान मूर्ध्नि धनदं व्याविध्य महतीं गदाम् ॥ २६ ॥ एवं स तेनाभिहतो विह्वलः शोणितोक्षितः ।कृत्तमूल इवाशोको निपपात धनाधिपः ॥ २७ ॥ ततः पद्मादिभिस्तत्र निधिभिः स धनाधिपः ।नन्दनं वनमानीय धनदो श्वासितस्तदा ॥ २८ ॥ ततो निर्जित्य तं राम धनदं राक्षसाधिपः ।पुष्पकं तस्य जग्राह विमानं जयलक्षणम् ॥ २९ ॥ काञ्चनस्तम्भसंवीतं वैदूर्यमणितोरणम् ।मुक्ताजालप्रतिच्छन्नं सर्वकामफलद्रुमम् ॥ ३० ॥ तत्तु राजा समारुह्य कामगं वीर्यनिर्जितम् ।जित्वा वैश्रवणं देवं कैलासादवरोहत ॥ ३१ ॥ × (choose dictionary) ▼ Sanskrit-English Apte (1890) Monier-Williams (1899) Shabdasagara (1900) Sanskrit-Sanskrit Vācaspatyam (1873) Śabdakalpadrumaḥ (1886) Koshas Amarakosha Sanskrit-Hindi Apte Sanskrit-Hindi Kosh (1966) Sanskrit-Kannada Shabdarthakaustubha