१।४३ रामायणम् Click on words to see what they mean. स गत्वा सागरं राजा गङ्गयानुगतस्तदा ।प्रविवेश तलं भूमेर्यत्र ते भस्मसात्कृताः ॥ १ ॥ भस्मन्यथाप्लुते राम गङ्गायाः सलिलेन वै ।सर्व लोकप्रभुर्ब्रह्मा राजानमिदमब्रवीत् ॥ २ ॥ तारिता नरशार्दूल दिवं याताश्च देववत् ।षष्टिः पुत्रसहस्राणि सगरस्य महात्मनः ॥ ३ ॥ सागरस्य जलं लोके यावत्स्थास्यति पार्थिव ।सगरस्यात्मजास्तावत्स्वर्गे स्थास्यन्ति देववत् ॥ ४ ॥ इयं च दुहिता ज्येष्ठा तव गङ्गा भविष्यति ।त्वत्कृतेन च नाम्ना वै लोके स्थास्यति विश्रुता ॥ ५ ॥ गङ्गा त्रिपथगा नाम दिव्या भागीरथीति च ।त्रिपथो भावयन्तीति ततस्त्रिपथगा स्मृता ॥ ६ ॥ पितामहानां सर्वेषां त्वमत्र मनुजाधिप ।कुरुष्व सलिलं राजन्प्रतिज्ञामपवर्जय ॥ ७ ॥ पूर्वकेण हि ते राजंस्तेनातियशसा तदा ।धर्मिणां प्रवरेणाथ नैष प्राप्तो मनोरथः ॥ ८ ॥ तथैवांशुमता तात लोकेऽप्रतिमतेजसा ।गङ्गां प्रार्थयता नेतुं प्रतिज्ञा नापवर्जिता ॥ ९ ॥ राजर्षिणा गुणवता महर्षिसमतेजसा ।मत्तुल्यतपसा चैव क्षत्रधर्मस्थितेन च ॥ १० ॥ दिलीपेन महाभाग तव पित्रातितेजसा ।पुनर्न शङ्किता नेतुं गङ्गां प्रार्थयतानघ ॥ ११ ॥ सा त्वया समतिक्रान्ता प्रतिज्ञा पुरुषर्षभ ।प्राप्तोऽसि परमं लोके यशः परमसंमतम् ॥ १२ ॥ यच्च गङ्गावतरणं त्वया कृतमरिंदम ।अनेन च भवान्प्राप्तो धर्मस्यायतनं महत् ॥ १३ ॥ प्लावयस्व त्वमात्मानं नरोत्तम सदोचिते ।सलिले पुरुषव्याघ्र शुचिः पुण्यफलो भव ॥ १४ ॥ पितामहानां सर्वेषां कुरुष्व सलिलक्रियाम् ।स्वस्ति तेऽस्तु गमिष्यामि स्वं लोकं गम्यतां नृप ॥ १५ ॥ इत्येवमुक्त्वा देवेशः सर्वलोकपितामहः ।यथागतं तथागच्छद्देवलोकं महायशाः ॥ १६ ॥ भगीरथोऽपि राजर्षिः कृत्वा सलिलमुत्तमम् ।यथाक्रमं यथान्यायं सागराणां महायशाः ।कृतोदकः शुची राजा स्वपुरं प्रविवेश ह ॥ १७ ॥ समृद्धार्थो नरश्रेष्ठ स्वराज्यं प्रशशास ह ।प्रमुमोद च लोकस्तं नृपमासाद्य राघव ।नष्टशोकः समृद्धार्थो बभूव विगतज्वरः ॥ १८ ॥ एष ते राम गङ्गाया विस्तरोऽभिहितो मया ।स्वस्ति प्राप्नुहि भद्रं ते संध्याकालोऽतिवर्तते ॥ १९ ॥ धन्यं यशस्यमायुष्यं स्वर्ग्यं पुत्र्यमथापि च ।इदमाख्यानमाख्यातं गङ्गावतरणं मया ॥ २० ॥ × (choose dictionary) ▼ Sanskrit-English Apte (1890) Monier-Williams (1899) Shabdasagara (1900) Sanskrit-Sanskrit Vācaspatyam (1873) Śabdakalpadrumaḥ (1886) Koshas Amarakosha Sanskrit-Hindi Apte Sanskrit-Hindi Kosh (1966) Sanskrit-Kannada Shabdarthakaustubha