Since you are not logged in, some functions (such as the OCR button) have been disabled. To use all website features, please create an account.

avyayakośa / 56 Image 56 of 436 (Page 56)

Needs more work

Sorry, you aren't authorized to use this feature.

Help

Running OCR ... Running LLM structuring ... Running structuring ...

अधोनाभम्

(40)

"अधुना अस्मिन् काले इत्यर्थ " (न.)

अस्मिन् काले इत्यर्थे, इदंशब्दात् कालवाचिन: सतम्यन्तात् खा
अधुनाप्रत्यये, प्रकृतेः (इदंशब्दस्य) लोपे च रूपमेन्। अस्य चासर्वविभक्ति-
तद्धितान्तत्वादव्ययत्वम् । स्पष्टमिदम् 'अधुना' (5-3-17 ) इत्यत्र भाष्ये ।
काशिकाप्रभृतिषु वृत्तिग्रन्थेषु इदंशब्दस्य अश्मात्रे, धुनाप्रत्यये च अधुना
इति रूपं साध्यते । सिद्धान्तकौमुद्यां तु इदंशब्दस्य इश्भावे अधुनाप्रत्यये,
'यस्येति च' (6-4-148) इत्यनेन प्रकृतेर देशभूतस्येकारस्य लोपे च रूपमेव-
मन्यथैव साध्यते ।

(41)

"अधोनाभम" (तिएद्गु.)

नाभेरवः इत्यर्थे अधोनाभम् इति भवति । अल 'तिष्ठद्गुप्रभृतीनि
च' (2-1-17) इति गणे पाठात् अव्ययीभावसमासान्तत्वम् । ततश्चात्र्ययत्वम् ।
अत्र गणे (2-1-17) पाठादेव समासान्तोऽकारोऽत्रेत्यपि ज्ञेयम् । सिद्धान्त-
कौमुद्यादिषु तिष्ठद्गुगणपठितानां शब्दानां कालविशेषवाचकत्वमभ्युपगतम् ।
गणरत्नमहोदधिकारेण तु "अन्ये तु देशवृत्तित्वमपि मन्यन्ते ।" इत्यभ्युपगग्य
देशवाचकत्वमङ्गीकृतम् । अत्रास्याव्ययस्य देशवाचकत्वमेव न्याय्यम् । ततश्च
तिष्ठद्गुगणपठितानां यथासम्भवं कालवाचकत्वम्, देशवाचकत्वं चेति प्रयो-
गादुन्नेयम्। 'अधोनाभं प्रहृतवान् –' इति प्रयोगः ग. र. म. उपात्तः ।
शब्दशक्तिस्वाभाव्यात् – यत्र मल्लयुद्धादिप्रकरणे न्यायमार्ग व्यतीत्य अधो-
नाभं विजिगीषुणा प्रहारः क्रियते, तत्रैव हीनकृत्यत्व योतनाया न्ययस्यास्य प्रयोग

—

इति वृद्धाः ।

Edit summary (optional) Status

Needs more work

Proofed once

Not relevant

Only registered users can save changes. Create an account or sign in to save your changes.